Demokracja i dyktatura – dwa trudne słowa, których znaczenie niełatwo wyjaśnić dzieciom. Niemało kłopotu potrafią one sprawić dorosłym, a wytłumaczenie ich dzieciom często bywa ponad nasze siły. W tej kwestii bezradni czuli się zapewne niektórzy rodzice w Hiszpanii lat 70. dwudziestego wieku, kiedy po śmierci Francisco Franco radykalnie zmienił się ustrój. Z pomocą przyszły im wtedy publikacje Equipo Plantela wydawane w serii „Książki jutra”, dotyczące demokracji, dyktatury i społeczeństwa.
Po prawie 40 latach od pierwszego wydania książki te zostały wznowione w hiszpańskim wydawnictwie Media Vaca, a ich znaczenie doceniło jury Bologna Ragazzi Award, przyznając w tym roku „Książkom jutra” nagrodę w kategorii Non Ficition. Polski nakład ukazał się dzięki wydawnictwu Tako: są już dostępne „Oto jest dyktatura” i „Co to właściwie jest demokracja”.
Dzisiaj mamy o demokracji i dyktaturze nie tylko większą wiedzę, ale dzięki rozwojowi Internetu również więcej możliwości jej zdobycia. Jednak na rynku książki dla dzieci niełatwo znaleźć pozycje, które w przystępny sposób wyjaśniałyby złożone problemy ustroju politycznego. Przede wszystkim warto docenić, że teksty są napisane bardzo prostym językiem, a same pojęcia wyjaśnione tak, by unikać abstrakcyjnych opisów i słów. Są więc w treści porównania („Dyktatura jest jak dyktando”, „Demokracja jest jak gra, w której wszyscy uczestniczą”), opis zachowań („Trzeba się stosować do pewnych praw”) i sylwetki postaci („Dyktator jest właścicielem wszystkiego: pieniędzy, broni i ziemi”).
Plantel pisze o demokracji, nie tylko wyjaśniając kwestie różnych poglądów i partii, ale poruszając też wątek wolności jako przywileju i obowiązku obywateli. Pokazuje różne sposoby myślenia o państwie i społeczeństwie, które znajdują odbicie w programach różnych partii. Zwraca uwagę na to, że niezależnie od tego, jakie kto ma poglądy, obywatele mogą brać udział w głosowaniu; przyglądać się temu, co robią ludzie rządzący i wypowiadać się, jeśli zauważą nieprawidłowości. Równie szeroko opisuje autor kwestię dyktatury, pokazując cechy dyktatora, skutki jego rządów, a także różne zachowania społeczeństwa. Jakby uprzedzając pytania dzieci, wyjaśnia, dlaczego wszyscy muszą słuchać dyktatora, jakie są konsekwencje nieposłuszeństwa i czy jego władza nigdy się nie kończy.
Oba tytuły to idealny pretekst do rozpoczęcia edukacji obywatelskiej. Pomocą w rozmowie z dzieckiem będą na pewno zawarte na końcu pytania. Odnoszą się one zarówno do treści, jak i do refleksji na poruszone tematy. Ciekawe, jakie pytania zadadzą dzieci?
Warto podkreślić, że o ile szata graficzna książek została odświeżona, a ich zilustrowaniem zajęli się współcześni graficy (Marta Pina i Mikel Casal), o tyle tekst pozostał niezmieniony – jako wciąż aktualny i idealny do wyjaśnienia najmłodszym pojęć i procesów politycznych i społecznych.
Recenzja: Urszula Zimoląg
